Henk Schaaf (62) uit Leeuwarden was vijftien jaar toen hij begon te werken als onderhoudsmonteur bij installatiebedrijf Koster in Sneek. In die tijd – rond 1970 – werden olieketels geleidelijk vervangen door gasketels. Het reviseren en plaatsen van deze nieuwe verwarmingswijze, bijvoorbeeld in zieken- en verzorgingshuizen, was de taak van Schaaf. ,,We pasten hele ketelhuizen aan en daarvoor moest er gewerkt worden met Klingerit pakkingen, asbestkoord, asbestplaten en isolatiemateriaal waar asbest in zat.’’

Onbeschermd

Deze (las)werkzaamheden gebeurden onbeschermd. ,,Ik ademde vanalles in, omdat ik met mijn mond open stond te werken. Ik kreeg grote klodders in mijn spuug, die ook werden doorgeslikt. Onze lasdekens zaten onder de asbest, maar daar stond geen mens bij stil. Pas later, toen ik een jaar of 30 was en asbest in de ban ging, kregen we beschermende hulpmiddelen zoals mondkapjes.’’ Het leed was toen hoogstwaarschijnlijk al geschied. Asbest, de sluipmoordenaar die vaak pas na decennia toeslaat, heeft met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid ook Schaaf ziek gemaakt. ,,Vorig jaar zomer kreeg ik pijn op mijn borst en problemen met slikken.’’ Aanvankelijk dacht hij dat zijn medicijnen dit veroorzaakten, maar na onderzoek in het ziekenhuis bleek in november dat hij slokdarmkanker had. ,,Plaveiselkanker, met uitzaaiingen rond de zenuw van de stembanden. En in de longen zijn ook stippeltjes te zien, maar wat dat is weten ze niet.’’

‘Oorzaak onbekend’

Over de oorzaak van zijn ziekte tastte Schaaf in eerste instantie in het donker. ,,Tot mijn dochter toevallig over asbest las. In het ziekenhuis vroegen we of het misschien daardoor is ontstaan.’’ De doktoren moesten daar het antwoord op schuldig blijven. ,,Ze zeggen dat er een hele grote kans is dat ik het daardoor heb gekregen, maar bewijzen kunnen ze het niet. Je kunt het namelijk ook krijgen van dagelijks twee glaasjes rode wijn.’’ Ondanks dat de medisch specialisten geen uitsluitsel kunnen geven, is Schaaf ervan overtuigd dat zijn ziekte gerelateerd is aan asbest. ,,Ik heb minimaal vijf jaar lang onbeschermd gewerkt. Ik weet voor 98, 99 procent zeker dat ik daardoor ziek ben geworden. Maar die een of twee procent onzekerheid zal helaas blijven.’’ De blik is nu gericht op de toekomst. De bestraling en de chemobehandeling zijn achter de rug, het longonderzoek loopt nog. Binnenkort wacht Schaaf een zware en risicovolle operatie in het Medisch Centrum Leeuwarden. ,,Ik kan mijn stem verliezen, maar ik doe het wel zodat ik mezelf later niks kan verwijten. 30 tot 40 procent haalt de vijf jaar, maar als ik het niet laat opereren wordt 2017 volgens de arts mijn laatste jaar.’’

Kans op vergoeding nihil

Schaaf, die onvoorwaardelijk door zijn vrouw Anja gesteund wordt, is ook een ander traject gestart. In de hoop om voor een financiële tegemoetkoming voor asbestslachtoffers in aanmerking te komen, diende hij begin februari een verzoek in bij het IAS (Instituut Asbestslachtoffers). De kans dat dit gehonoreerd wordt, is echter nihil: doorgaans komen alleen patiënten met mesothelioom en asbestose door ‘de keuring’. Asbestslachtoffers Vereniging Nederland maakt zich er hard voor dat door asbest veroorzaakte slokdarmkanker ook standaard vergoed wordt. Schaaf: ,,Het is een stukje gerechtigheid, omdat het vroeger verwaarloosd is. Dat asbest schadelijk is, was al begin jaren zeventig bekend bij de bedrijven; de maatregelen zijn te laat doorgevoerd. Mijn oude baas is ook nalatig geweest: je had je overall en je gereedschap en dat was het. De asbest moest verwijderd worden, maar er werd niet over gesproken.’’

Voorlichting, onderzoek en geld

Jaarlijks zijn er in Nederland zo’n 1600 asbestdoden te betreuren. Volgens Schaaf zijn er een aantal mogelijkheden om daar wat aan te doen. ,,Ten eerste kan de voorlichting veel beter; als er meer bekendheid is, is er ook meer grip op. Slechts 25 procent kan geopereerd worden, omdat de meesten er te laat achter komen. Wij wisten het in eerste instantie ook niet. Ten tweede moet er ook meer onderzoek naar gedaan worden, want anders zal het alleen maar erger worden. Asbestslachtoffers zijn allemaal op leeftijd en het worden er denk ik steeds meer.’’ Een belangrijke rol is volgens Schaaf weggelegd voor ‘Den Haag’. ,,Omdat het een centenkwestie is – het is een beroepsziekte waar nog een hoop bedrijven aan kapot kunnen gaan –, gebeurt er nu nog te weinig aan. De politiek moet dat veranderen.’’

Toelichting bij artikel van de heer Schaaf

Bij asbestslachtoffers denken wij over het algemeen aan mensen met mesothelioom of asbestose. Maar zo nu en dan bereiken ons signalen over patiënten die slokdarm- of prostaatkanker hebben t.g.v. asbestbesmetting. In de meeste gevallen is het echter vast te stellen dat asbest daadwerkelijk de oorzaak is. Zo ook in bijgaand verhaal van de heer Schaaf, die ervan overtuigd is dat zijn slokdarmkanker is veroorzaakt door zijn onbeschermd werken met asbest. Graag willen wij hier onderzoek naar laten doen, temeer omdat de AVN van oordeel is dat mensen met een beroepsziekte in aanmerking moeten komen voor vergoeding van het aangedane leed. Wij roepen daarom mensen die aandoeningen hebben die vermoedelijk asbestgerelateerd zijn (anders dan mesothelioom of asbestose) op zich bij ons te melden.